Valday Forumu'nda Putin ile Nobel ödüllü Muratov arasındaki "yabancı ajan" polemiği
Geçen hafta Valday Uluslararası Tartışma Kulübü’nde Nobel Barış Ödülü’nü kazanan muhalif Rus gazeteci ve Novaya Gazeta’nın Genel Yayın Yönetmeni Dmitriy Muratov ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin arasında, Moskova’nın uygulamaya koyduğu “yabancı ajanlar yasasına” ilişkin bir polemik yaşandı.
Muratov ile Putin arasında konu hakkında geçen diyaloğun tam dökümü, parantez içindeki notlar çevirene ait olmak üzere, şöyle:
Muratov: İyi günler sayın Başkan, Valday Kulübü’nün değerli konukları, [kulübün Direktörü] Fyodor [Lukyanov]; para ödüllerinin dağıtıldığını bildirmek isterim. [Muratov, ödül parasını çocuklarda görülen, SMA başta olmak üzere ender hastalıklarla mücadele eden bir vakfa bağışlayacağını açıklamıştı.]
[…]
Şimdi birkaç çelişkiye dikkat çekmeme ve bir soru sormama izin verin.
Moskova Enerji Haftası’nda yabancı ajanlar yasasıyla alakalı yanıtınızı çok dikkatli bir şekilde inceledim. Sayın Başkan, burada yabancı ajanlar hakkındaki yasayı ilk çıkaranın biz değil, 1930’larda ABD olduğunu söylediniz.
Fakat Sayın Başkan, ABD’de çıkarılan her kanunu ülkemizde uygulamıyoruz, bu sebeple yabancı ajanlarla alakalı bir sorum olacak.
Bence bu yalnızca kayıtlı olan onlarca gazeteci ve insan hakları savunucusu değil, aynı zamanda bu gazetecileri okuyan yüzbinlerce veya milyonlarca insanla ilgili.
Dolayısıyla bunun ciddi bir sorun olduğunu düşünüyorum.
En önemlisi: Az önce Leningrad Üniversitenizden bahsettiniz. Aldığınız eğitimin bizlere birbirimizi anlama fırsatı vereceğini söylemek istiyorum. [Putin hukuk okumuştu.]
Bu kanun anayasal değil, zira arada yargılama yoktur. Yabancı ajan ilan edildiniz ve buna itiraz edemezsiniz, hiçbir kanıt ve mahkumiyet yok. Bu bir damga.
Size en sevdiğimiz çocukluk kitabımızı hatırlatmak isterim: “Üç Silahşörler”deki hanımefendinin taşıdığıyla aynı damga.
Ancak şafak vakti Lille’in cellatı kadının kafasını kestiğinde, en azından karar ona beyan edilmişti, ama burada bir yargı kararı yok.
Üstelik bu yasadan [damgadan] kurtulmak mümkün değil. Yarına kadar yabancı ajan olacağınıza dair bir uyarı bile yok.
Birçokları için yabancı ajan, vatan haini ile eş anlamlıdır. Orduda görev yaptığım zamanlardan hatırlıyorum, asker nöbet yönetmeliği uyarınca önce uyarı atışı yapmakla talimatlandırıldı, ama kusura bakmayın, sadece Gulag’daki gardiyan uyarı atışı yapmadan sıkıyor.
Bunun, örneğin organizasyonel ve metodolojik destek yoluyla açıklığa kavuşturulması gerektiğine inanıyorum. Kriterler çok belirsiz. Bu ne anlama geliyor?
Şimdi Valday Kulübü’nde birinden yorum alacağım, ama başka bir ülkeden iseler, o halde biz yabancı ajan mıyız? Bu cuma günü açıklanır. Yarının cuma olduğunu hatırlatmak istiyorum.
Sizden bu tür soruları yanıtlamanızı rica ediyorum, böylece Sayın Başkan, belki Devlet Duması Başkanıyla birlikte, çeşitli medya editörleriyle plansız bir toplantı gerçekleştirebilirsiniz. Böylelikle de giderek daha önemli hale gelen bu konuları tartışabiliriz.
Çok teşekkürler.
Putin:
Öncelikle, Nobel Ödülü’nü kazandığınız için sizi tebrik etmek istiyorum. Dikkatinizi, az önce sözünü ettiğim Nikolay Berdyayev’in 1922’de Bolşevikler tarafından meşhur “felsefe gemisi”yle sürgün edildiğine çekmek isterim.
Birkaç kez Nobel Ödülü’ne aday oldu, ancak hiçbir zaman ödüle layık görülmedi.
Muratov: Nobel Edebiyat Ödülü’ne aday gösterildi.
Putin: Mühim değil ama haklısın. Sovyet Başkanı Mihail Gorbaçov, ki ilktir ve Barack Obama da Barış Ödülü’nü aldı. Yani iyi bir toplamın içindesiniz ve sizi tebrik ediyorum.
Yabancı ajanlar konusundaki endişenizle alakalı; bunu savuşturma niyetim yok. Bakın, dediniz ki bu kararlar alınırken… [O sırada notlarına göz attı.]
Her şeyden evvel, Amerikan hukuku. Amerikalılardan her şeyi kopyalamak zorunda mıyız? Her şeyi değil.
Bununla beraber, Rusya’da liberal görüşlere sahip birçok kişi, neredeyse her şeyin kopyalanmasını istiyor. Fakat sana katılıyorum; her şeyi kopyalamak zorunda değiliz.
Bu kararların bir mahkeme tarafından alınmadığını söylediniz. ABD’de de Adalet Bakanlığı’na çağrılırsınız.
Russia Today’e başlarına ne geldiğini sorun. Onlara ne kadar sert davranıldığını biliyor musunuz? Bu bizimle değil, ceza gerektiren suçlarla ilgili.
Bu, şu ya da bu kanaat önderinin, STK’nın ya da medyanın siyasi konumuyla ilgili değil.
Bu sizin siyasi konumunuzla da ilgili değil. Kanun, herhangi bir konuda kendi fikrinize sahip olmanızı yasaklamaz.
Kanun, iç siyasi faaliyetlerde dışardan mali destek alındığını kabul etmekle alakalı.
Bu kanun, bu siyasi faaliyeti de yasaklamaz. Yurt dışından gelen bu paranın görünür hale gelmesi gerekiyor ve Rusya toplumu, herhangi bir siyasi tutumu formüle eden, iç siyaset veya diğer süreçlere karşı belirli bir tavrı olan bir şahsın parasını yurt dışından aldığını bilmelidir.
Bunu bilmek Rus toplumunun hakkıdır.
Her şey bununla ilgili. Kanunda çalışmayla ilgili herhangi bir kısıtlama yoktur.
Yani mahkeme kararı yok diyorsanız doğru. Hikayedeki bayan suçlu bulundu ve başı kesildi.
Ancak burada kimse hiçbir şeyi reddetmez. Olduğu gibi çalışmaya devam ederler.
Ama hangi konuda haklısın? Bunu seninle tartışmak bile istemiyorum zira bu doğru.
Elbette bu bulanık kriterlere belki de tekrar tekrar bakmamız gerekecek, buna dair söz veriyorum.
Sık sık ya da değil, fakat öyle olduğunu biliyorum ve hatta kendi dostlarımdan şu ya da bu hayır işleriyle uğraştıklarını ve yabancı ajan olma riskiyle karşı karşıya olduklarını duydum.
Devlet Başkanlığı İdaresi İnsan Hakları Konseyi’ndeki meslektaşlarımın da bundan söz ettiğini biliyorum.
Başkanlık idaresine ve Devlet Duması milletvekillerine, bu konuya dönmeleri, bu aracı geliştirmeleri ve kötüye kullanmamaları yönünde talimat vermeyi sürdürüyorum.
Bu yüzden bunu çıtlattığınız için tekrar teşekkür ederim. İlgileneceğiz.
Lukyanov: Sayın Başkan, bir soru daha: Bu işleri yapanların sözümona aşırılıklarından korkmuyor musunuz?
Putin: Hiçbir şeyden korkmuyorum, neden sürekli korkmamı istiyorsun?
Lukyanov: O halde biz korkuyoruz ve bunu bize izah edin. İstihbarattaki eski meslektaşlarınızı çok iyi tanıyorsunuz.
Putin: Herkes değil, bu büyük bir teşkilat, oradaki herkesi tanıyorum mu diyorsun?
Lukyanov: Hepsi değil ama birçoğunu.
Putin: Ben istihbaratta direktörken, bazen bazı hususlar için casusları çağırır ve dosyaları kendim okurdum. Fakat artık kimseyi tanımıyorum, uzun zamandır orada çalışmıyorum.
Lukyanov: Özel durumlarla alakalı. Genel psikolojileri şudur; çok az iş yapmaktansa çok iş yapmak daha iyidir. Herkesi ajan olarak mı ilan edecekler?
Putin: Çok sayıda yabancı ajan kaydımız olduğunu sanmıyorum. Bana öyle geliyor ki tehlike fazlasıyla abartılıyor. Kanunun manasını oldukça açık bir biçimde formüle ettiğime inanıyorum.
Lukyanov: Tamam. Odada sadece bir Nobel ödüllü değil, bir de yabancı ajanımız var.
[…]
İlgili içerik: Meduza portalı Rusya’da neden “yabancı ajan” ilan edildi?