Ukrayna'da yolsuzluk davaları ve baskınlar: Zelenskiy, hamileri Kolomoyskiy ve Avakov'u neden harcadı?
Ukrayna’nın kamu varlıkları, Sovyetlerden sonra Rusya’dan daha şiddetli bir yağma sürecine maruz kaldı. 2000’e kadar eski Komsomolcular, istihbarat elemanları ve mafyalar kamu mallarına birer birer çöktü.
Bu mafyaların birçoğu Yahudi kökenliydi; cepleri birdenbire dolmaya başladı. Rus oligarklarla benzer profile sahip olan Ukrayna’nın büyük sermayedarları arasında, eski Devlet Başkanı Leonid Kuçma’nın damadı [ikinci evliliğinden olan kızının eşi] Leonid Kuçma gibi Batıyla barışık olanlar da dahil olmak üzere çoğu, Yeltsin döneminde ve Putin’in ilk zamanlarında Rusya ile sorunsuz iş yaptı.
Tüm Ukraynalı oligarklar Rusya ile çalışmasına rağmen Dmitriy Firtaş ve Rinat Ahmetov, Batı’da uzun süre Rusya’nın adamları olarak anıldılar, bunun nedeni diğerleri gibi kendilerine hür dünyanın dostu hayırsever ve sanat aşığı imajı çizecek Batılı PR ajanslarıyla iş yapmamalarıydı.
Mesela Pinçuk, Rus petrol ve gaz devlerinin iletim ağının genişletilmesi için gerekli boruları ihraç eden Interpipe şirketinin sahibiydi ama Ruslarla olan münasebeti pek dillendirilmedi.
2019 seçimlerinde Kolomoyskiy, Zelenskiy’in ana sponsoruydu. Kolomoyskiy, Poroşenko döneminde Washington’un talimatıyla sürgün edilmiş, bir süre vatandaşlığı olan İsrail’de, Herzliya kentinde yaşamıştı.
Dolayısıyla Zelenskiy, onun dönüş biletiydi ve desteğinin karşılığını aldı. Bu işbirliğinin işaretleri medyada görüldü. Kolomoyskiy, Amerikalı milyarder ve borsa spekülatörü Ronald Lauder’dan zorla aldığı 1+1 televizyonunu Zelenskiy’e tahsis etti.
Kolomoyskiy, bu kanala “çökmüştü”; Lauder, başta kanalı satmayı reddetti. Kolomoyskiy ile Lauder arasındaki çatışma, özünde Yahudi cemaatleri arasındaki çıkar çatışmasının tezahürüydü.
1991’de SSCB’nin dağılmasında sonra Kolomoyskiy, Yahudi kökenli Ukraynalı Gennady Bogolubov ile Sentoza adlı şirketi kurdu ve ticarete atıldı.
Kolomoyskiy, bu dönem dolarla yurt dışına çelik satıp, üreticiye grivnayla ödeme yaptı. Zamanla Kolomoyskiy ve ortağı Bogolyubov, petrol endüstrisine ve ardından bankerliğe başladı ve daha sonra Ukrayna’nın en büyük özel bankası haline gelecek PrivatBank’ı kurdular.
2014’teki Maydan darbesi, Kırım’ın Rusya’ya bağlanması ve Donbass cumhuriyetlerinin tek taraflı bağımsızlık ilanından sonra Kolomoyskiy, Moskova’ya savaş ilan etti. Başta Azak Taburu olmak üzere çok sayıda neo-Nazi örgütü destekledi ve hatta PrivatBank, o dönem sokaklara “Rus kellesi getirene 10 bin dolar ödül” vaat eden dev pankartlar asmaya başlamıştı.
Kolomoyksiy, ayrıca Mart 2014 ve Mart 2015 arasında Dinyeper valisi olarak görev yapmıştı.
2016’ya gelindiğinde Kolomoyskiy’in PrivatBank’ı yağmalayarak milyarlarca doları ABD ve Kıbrıs’ta, birbirine borç veren şirketlerle akladığı ortaya çıktı. Ardından Washington yönetimi, Kolomoyskiy hakkındaki yargı sürecini işleme koydu.
Kolomoyskiy’in PrivatBank’tan hortumladığı paranın bir kısmı Florida ve Pensilvanya’da ikamet eden Chabad Lubavich mensuplarının hesaplarına yatırıldı.
2014’te ABD Dışişleri Müsteşarı Victoria Nuland’ın sadık köpeği olan Kolomoyskiy, bir anda FBI ve ABD Adalet Bakanlığı’nın arananlar listesine girdi.
Kolomoyskiy’in Ukrayna, Kıbrıs ve İsrail olmak üzere üç pasaportu ve İsviçre’de oturma izni var, fakat Amerikan yargısının soruşturması sırasında Dinyeper’den ayrılmadı.
ABD’ye iadesiyle ilgili Kiev yönetimiyle herhangi bir anlaşma da yapılmadı, dolayısıyla sınır dışı edilmedi.
Geçen yılın ağustos ayına Zelenskiy, Kolomoyskiy’i vatandaşlıktan çıkarma kararı almıştı. Şimdi ise Kolomoyskiy’e, neo-Nazi sokak gruplarına resmi üniforma giydiren eski İçişleri Bakanı Arsen Avakov ile birlikte “yolsuzluk baskını” düzenledi. Rus basınında buna dair iyi bir gözlem yer almış. Meraklısı için şuradaki, şuradaki ve şuradaki başlıklar da bilgilendirici olabilir.
Zelenskiy, başkanlığının mimarlarını ABD adına kurban etti
Alyona Zarodojnaya/Yevgeniy Pozdnyakov — Vzglyad
1 Şubat 2023
Ukrayna’da üst düzey isimlere yönelik bir baskın daha yaşandı. Kolluk kuvvetlerinin kapısına gittiği isimler arasında oligark İgor Kolomoyskiy ve hacıyatmaz eski İçişleri Bakanı Arsen Avakov da vardı. Her ikisi de farklı derecelerde de olsa Vladimir Zelenskiy’in iktidara gelişinin mimarları. Neden Ukrayna istihbarat teşkilatının gözünden düştüler ve Londra ile Washington’un bu konudaki rolü ne?
Çarşamba günü Ukraynalı iş insanı İgor Kolomoyskiy ve eski İçişleri Bakanı Arsen Avakov’un evinin arandığı öğrenildi. Haberi bir dizi Ukraynalı mecra duyurdu. Ayrıca soruşturma süreçleri SBU ve Mali Suçlar Bürosu personeli tarafından yürütülüyor.
Bilhassa “Ukrtatnafta” ve “Ukrnafta”daki yolsuzlukla ilgili soruşturma yürütülüyor. 40 milyar grivna değerindeki petrol ürünlerinin hiç edilmesinden ve büyük meblağlarda gümrük ödemelerinin kaçırılması söz konusu. Avakov’a gelince, evinde yapılan arama, Brovarıy’da ülkenin içişleri bakanlığı kadrosunun öldüğü helikopter kazası hadisesiyle alakalı.
Vzglyad gazetesinin belirttiği üzere bu ve diğer helikopterlerin alımı, Pyotr Poroşenko döneminde, içişlerinin başında Avakov’un olduğu süre zarfında Fransız makamlarının da karıştığı büyük yolsuzluk skandalı dahilinde yapılmıştı. Aynı zamanda Ukrayna’da, Brovarıy’daki facianın ardından halihazırda Vladimir Zelenskiy yönetimini ilgilendiren yolsuzluk davalarına doğrudan veya dolaylı olarak karışmış olan üst düzey pozisyonlardaki şahsiyetleri indirmek üzere geniş çaplı bir süreç yürürlüğe kondu.
Fakat bunun arifesinde Zelenskiy, kısa süren bir sessizliğin ardından “görev değişikliklerini” sürereceği kararını açıkladı ve üst düzey yetkililere karşı açılan yeni davaları duyurdu. Uzmanlara göre Zelenskiy, böylelikle Batı’nın devlet başkanlığı idaresinin Ukrayna’ya aktarılan paraları ve insani yardımı zimmetine geçirdiği yönündeki suçlamalarını savuşturmaya çalışıyor. Ancak, örneğin Savunma Bakanı Aleksey Reznikov gibileri “işbirliği” yerine farklı bir tavır takındı.
Ardından Zelenskiy, devlet başkanı olmasına yardımcı olan ve aslında seçim kampanyasının mimarları olan şahsiyetleri mercek altına aldı. Mesela Kolomoyskiy sayesinde Zelenskiy’in Vasiliy Goloborodko’yu canlandırdığı ve siyasi imajını oluşturduğu [fakat daha sonra gerçek hayattaki eylemleriyle yüzde 100 boşa düşen] “Halkın Hizmetkarı” dizisi yapıldı. Ve Kolomoyskiy, Zelenskiy’in kampanyasına mali ve medya anlamında herkesten daha fazla yatırım yapan isimdi.
Ayrıca o dönem iktidar blokunun “kralı” olan ve “sokağı” [yani kuduz milliyetçileri] kontrolünde tutan Arsen Avakov, iktidarın Poroşenko’dan Avrupa ve ABD’nin de olur verdiği Zelenskiy’e kansız bir şekilde devredilmesini sağladı. Bununla beraber Avakov, zamanla iktidar bloku üzerindeki kontrolünü yitirdi ve Kolomoyskiy; finans, petrol ve doğalgaz sektörlerindeki varlıklarını devretmesini talep eden ABD’nin karşısına dikildi.
Siyaset bilimci Larisa Şesler, Vzgylad gazetesine verdiği demeçte “Zelenskiy’in bugün ABD’den tam destek alması şart. Bu, sözümona yolsuzlukla mücadele hamlesinin bir sonraki dalgasını oluşturuyor. ABD müesses nizamının uzun süredir hoşnut olmadığı şahsiyetler tasfiyeye tabi tutuluyor” dedi.
Şesler, “Kolomoyskiy, uzun zamandır Washington’u rahatsız ediyor. Bunun sebebi, oligark rütbesinden sıyrılıp faaliyetlerini ABD topraklarına taşıma teşebbüsleri. Ayrıca Arsen Avakov’dan da ondan hoşnut olmayan Soros memnun değildi” vurgusunu yaptı.
Siyaset bilimci, “Ukrayna’daki yolsuzluğun esasında Washington tarafında körüklenmesi dikkat çekici. Ama artık bundan ABD de bıktı. Yani ‘temizlik’ kısa sürede sona ermeyecek. Ukrayna’nın en büyük para aklayıcılarından biri olan iş insanı ve siyasetçi Stolar’ın yanı sıra Ukrayna Savunma Bakanlığı kamu alımları departmanı eski müdür Hmelnitskiy’in evlerinde de arama yapılmaya başladı. Bunların tamamı aynı zincirin halkaları” diye ekledi.
Kievli siyaset bilimci ve tarihçi Vladimir Skaçko ise, “Ayrıca ABD, Zelenskiy’e Ukrayna ekonomisinde hala albenisini koruyan işletmelerin sahiplerini tasfiye etme vazifesi verdi. Amerikalılar mülklerini Batılı üretim zincirlerinin parçası haline getirme niyetinde” değerlendirmesini yaptı.
Uzman, “Ukrayna’nın ikilemi, özelleştirme süreciyle birlikte bir dizi işletmenin de kontrolünü ele geçirmiş olan oligarkların uzun süre bu emanet mülkleri yabancı sermayenin devretmeden sahiplenmesi” diye kaydetti.
Siyaset bilimci, “Bu tür eylemlerin maksadı hiçbir şekilde sosyal adaleti yeniden tesis etmek anlamını taşımaz. Pazarın yeniden paylaşılmasına yönelik yeni bir süreç yürütülüyor. Aslında William Burns ve Boris Johnson’ın son zamanlarda Ukrayna’ya yaptıkları ziyaretlerin maksadı, Anglo-Saksonlar arasına bu ülke topraklarında yaşanan ihtilafları çözmekti. ABD ve Britanya, eşgüdümlü bir eylem üzerinde mutabık kaldı” vurgusunu yaptı.
Ayrıca Skaçko, “Böylece önlerindeki son engel olan oligarşiye karşı ortak çaba seferber edildi. Hedef haline gelen büyük sermaye sahipleri, aynı zamanda Ukrayna’daki siyasi arenanın oldukça önemli aktörleri” diye konuştu.
Uzman, “Bundan sonra sıranın Rinat Ahmetov’a geleceği düşünülebilir. Amerikalılar, Batı güçlerinin Ukrayna’nın üretim pazarına artık hiçbir engel olmadan girebilmek için ülkenin iktisadi alanını tamamen temizlemek istiyor” ifadelerini kullandı.
Bununla beraber Skaçko, “Ve diğer bir dizi yolsuzluk skandalı da göz önüne alınırsa en önemlisi, Zelenskiy’in bu konuda ABD ve Britanya’nın sunduğu şartları kabul ederek bunu Ukrayna halkına ‘sosyal adalet mücadelesi’ olarak sunması” diye ekledi.
Öte yandan Lugansk Halk Cumhuriyeti’nin (LHC) eski Moskova Büyükelçisi Rodyon Miroşnik, “yolsuzluğun Ukrayna devletinin her zaman fıtratında var olduğunu” anımsattı. Miroşnik, “Ve şimdi finansal akışlara dönük banal bir mücadeleye ve ikametlerinden paralarını kaçırmayı başaranları kovma teşebbüsüne şahit olduğumuz gerçeğini göz artı etmiyorum. Yermak, Reznikov ve Zelenskiy, şimdi ceza davalarıyla tehdit edilen, hem Kolomoyskiy hem de Avakov’u bu arenanın dışına itmek istiyor” diye konuştu.
Miroşnik, “Bunlar kavanozda birbirini yiyen örümcekler. Sadece daha genç, kibirli, ABD destekli örümcekler, çoktan emekliye ayrılmış ama henüz koltuğunu kaybetmemiş olanların yerini alacak. Açıkçası her şeyin ardında bundan önce de olduğu gibi Londra ve Washington var. Fakat bu, sıradan Ukraynalıların hayatlarına hiçbir şekilde değmeyecek” değerlendirmesini yaptı.