Ukrayna Genelkurmay Başkanı Zalujnıy neden ortadan kayboldu?

"Ukrayna Devlet Başkanlığı ile Genelkurmay makamı arasındaki gergin ilişkilerin söylentilerin sabit bir unsuru olması manidar."

Çevirmenin notu: Ukrayna Genelkurmay Başkanı Valeriy Zalujnıy’ın son haftalarda ortadan kaybolması ve sonrasında yaralandığı veya öldüğü yönündeki iddialar dikkat çekici biçimde Rus basını kaynaklı değildi. Zalujnıy daha sonra bir video mesaj paylaştı ama bu da kuşkuları azaltmaya yetmedi. Belki geçen yılın ekim ayında “Toprağımızda dünyanın İkinci Dünya Savaşı'ndan beri görmediği ölçekte çetin bir mücadele sürmekte” notuyla paylaştığı fotoğraftaki gamalı haçlı bilekliğiyle belki hatırlanacaktır. Zalujnıy hakkındaki söylentiler büyük ölçüde Ukrayna basınından çıktı ve tamamında, Zelenskiy yönetimiyle askeriye arasındaki ilişkilerin gergin olduğuna dair atıflar yer alıyor.

---

Zalujnıy’ın ölüp dirilmesi Ukrayna siyasetine gizem kattı

Vasiliy Stoyakin

Vzglyad

26 Mayıs 2023

Son zamanların en büyük gizemlerinden biri açıklığa kavuştu; Ukrayna Genelkurmay Başkanı Valeriy Zalujnıy’ın yeni bir videosu yayımlandı. Böylece Rus füzesiyle öldürüldüğü, ağır yaralandığı ve etkisiz hale getirildiği yönündeki söylentiler de boşa çıkmış oldu. Ancak özünde hikâyede hala soru işaretleri var. Ve en önemlisi, Zalujnıy nasıl oldu da kamuoyunda bu kadar ilgi çeken bir figür haline geldi?

Demek Zalujnıy bulundu. Peki nasıl ortaya çıktı? Ukrayna basını Zalujnıy’ın hayatta, sağlıklı, neşeli ve keyfi yerinde olduğu kısa (çok kısa) bir video yayımladı. Ofisinde oturmuş şov yapıyor… Yapıyor da neyin şovu bu?

İşte burada işler karışıyor.

Neler oldu?

Öncelikle, Ukrayna Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı’nın kamusal alandan kaybolması kimseyi şaşırtmaması gerekiyordu ve şimdilik kimseyi şaşırtmadı da. Ne de olsa Ukrayna karşı taarruza hazırlanıyor, Başkomutan bunun başında ve yapacak çok işi var. Daha önce de bir yerlere kaybolmuştu ama ortalıkta histeri hâkim değildi…

Şimdi, tavuk mu yumurtadan yumurta mı tavuktan çıktı, hangisi olduğunu bulmak muhtemelen imkânsız ama galiba tarifi bu. Önce Ukrayna’daki cephe hattından Rus birliklerinin bir yere ateş ettiği ve birini vurduğuna dair teyitsiz söylentiler geldi. Burada Rus istihbaratının son zamanlarda daha verimli çalışmaya başladığını ve buna bağlı olarak saldırıların daha isabetli hale geldiğini belirtmek gerekir; Hmelnitskiy ve Pavlograd’daki destansı havai fişekler mesela.

Diğer isabetli hedefler arasında birkaç büyük Ukrayna karargâhının bulunduğu ve buraları bazı yüksek rütbeli generallerin ziyaret ettiği görülmüştü. Buraya gittiklerinin doğru olup olmadığını hemen ve her zaman tespit etmek mümkün değil. Örneğin 14 Temmuz’da Vinnitsya’daki Ukrayna Hava Kuvvetleri karargahına yapılan saldırıda, birkaç yüksek rütbeli Ukraynalı subayın öldüğünün teyit edilmesi birkaç gün sürmüştü. Fakat bazen ölüm ilanları oldukça uzun süre beklemek zorunda kalıyor ya da hiç gelmiyor.

Bu söylentiler Rus basını ve Telegram kanalları tarafından ele alındı ve alaycı ya da tam tersine analitik bir tavırla sorulmaya başlandı: “Valera nerede?” Bu konuda Ukrayna basını ve ardından yetkililer Rusların kayıp Zalujnıy ile ilgili haberlerini yalanlamaya başladı. Mesela 20 Mayıs’ta Ukrayna Savunma Bakan Yardımcısı Anna Malyar “Başkomutan makamında, işini yapıyor. Az önce görüştük” dedi.

Şu anda Ukrayna Enformasyon ve Psikolojik Harekât Merkezlerinin metodolojisi üzerinde çalışan Anatoliy Şariy’in tepkisi, tam olarak aptal olmasa da eleştirel düşüncesi henüz tam olarak körelmemiş entelektüellere yönelikti. Şariy, bir şeylerin son anda yolunda gitmediğinden şüphelendi, zira eğer “dediği gibi” olsaydı Malyar aptalca şeyler söylemezdi (Malyar’ın aptalca şeyler söylemesi için oraya konmuş olması kafasını karıştırmış gibi görünmüyor).

Kritik nokta, Zalujnıy’ın Kiev’de İngiliz Savunma Bakanı Ben Wallace ile görüşmemesiydi (başkomutanın videosu bundan sonra ortaya çıktı).

Söylentiler

Ukraynalıların kendileri bu konuda ne düşünüyor? Sosyal medyadan ve Kiev’deki kaynaklardan bazı bilgiler edinmek mümkün. Görünen o ki Ukrayna basınının yalanlamaları Rus gazetelerine yanıt olarak değil, tam da Ukrayna toplumunun şaşkınlığına yanıt olarak ortaya çıktı. Ukrayna’daki söylentiler şöyle bir şeydi:

Zalujnıy ofisinde, çok meşgul sadece o.

Zalujnıy başkanlık sığınağında (çeşitli haberlere göre Karpatlarda ya da Polonya’da) karşı taarruzu planlıyor.

Zalujnıy yer değiştirmeye devam ediyor; Kremlin’e yapılan bir insansız hava aracı saldırısından sonra saklanıyor. Zelenskiy de uzun bir yurt dışı turuna çıkıyor...

Zalujnıy gizli bir ziyaret için, Zelenskiy’in halefi olacak ABD’ye gitti.

Zalujnıy kurmaylarıyla yaptığı bir toplantı esnasında Rusya’nın füze saldırısı sonucu yaralandı (söylenen bölgeler farklı, genelde Pavlograd).

Zalujnıy Rusya’nın saldırısında yaralandı ve nerede olduğu Ukrayna Devlet Başkanlığı İdaresi Başkanı Yermak tarafından açıklandı.

Zalujnıy, Yermak tarafından tertip edilen bir terör saldırısında yaralandı.

Zalujnıy komada, Zalujnıy öldü (“Zalujnıy öldürüldü” ifadesine ilginç bir şekilde rastlamadık).

Elbette bu söylentilerin ne kadar yaygın olduğunu ve kamuoyu ve özellikle de ordudaki hissiyat üzerinde ne gibi etkileri olduğunu değerlendirmek zor. Ancak Ukrayna Devlet Başkanlığı ile Genelkurmay makamı arasındaki gergin ilişkilerin söylentilerin sabit bir unsuru olması manidar.

Neden böyle?

Ukrayna Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı’nın kim olduğunu biliyor musunuz? Yüzünü gördünüz mü? Adı Korgeneral Sergey Şaptala ve gerçekten de ordudaki ikinci adam. Daha doğrusu, dördüncü adam; listede onun üstünde, isimleri size hiçbir şey söylemeyecek olan iki yardımcı var.

Ne demeye çalışıyoruz? Ukrayna Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı’nın basında öne çıkarılan bir figür haline gelmesi, Ukraynalı generallerin herhangi bir özelliğiyle alakalı değil. Dahası, görünüşe göre kendisi de medyatik bir şahsiyet olmasından hoşnut değil; üniformalı, kızların sevgilisi sıradan bir adam…

Basında yer alma açısından Ordu Komutanı Sırskiy’in biraz önünde, ancak Ana İstihbarat Müdürlüğü Başkanı Kirill Budanov’un epey gerisinde olduğunu belirtmek gerekir. Bu zat reklamını yapmaktan keyif alıyor ve basın üzerinden (daha doğrusu basın onun üzerinden) en şaşırtıcı konuları ortaya atıyor. Ofisinin duvarındaki Rusya’nın parçalara ayrılmış bir haritası var.

Başkomutan Zalujnıy nasıl oldu da bu kadar medyatik bir figür haline geldi? Çıkar için değil, iradeyle... Öncelikli iradenin başkanlık makamının iradesi olduğuna inanıyoruz.

Zelenskiy’in Ukrayna generalleriyle ilişkileri iyi olmadı. Başlangıçta basit bir palyaço ve Kolomoyskiy’in kuklası olarak görülüyordu ama daha sonra bir tür uzlaşı sağlandı. Ukrayna Silahlı Kuvvetleri, başlarda Zelenskiy’in siyasi koruma sağladığı ve müttefiklerle işleri yürüttüğü, Zalujnıy’ın ise işlerin askeri tarafını hallettiği bir etkileşim mekanizması kurmayı başardı. Ukrayna Devlet Başkanı, birliklerin komutasına doğrudan müdahale etmedi ve ordunun popüler başkomutanı da onu destekledi.

Ardından, belki de özellikle konuyu aktif bir şekilde ele alan Rus basını için Zelenskiy ve Zalujnıy arasındaki çatışma hakkında bilgiler gelmeye başladı. Şaşırtıcı bir şekilde, ortaya atılan konu kendiliğinden büyüdü ve Zalujnıy hakikaten de Zelenskiy’e karşı — başına bir şey gelmesi veya seçim olması durumunda (ki seçim de olacak) — alternatif olarak görülmeye başladı. Zelenskiy üzerine düşeni yaptı ve demokratik prosedür uyarınca gitmeli. Zelenskiy’in yerine geçebilecek üniformalı iki aday olduğuna — Zalujnıy (ABD destekli) ve Budanov (Britanya destekli) — dair bir görüş bile mevcut.

Büyük soru işareti

Sadece Rus basını değil Ukrayna basını da sorular soruyor.

Her şeyden önce, Zalujnıy’ı çıkarmak neden bu kadar uzun sürdü? Neredeyse bir aylık fotoğrafları neden yeni fotoğraflar gibi gösterdiler? Özellikle de Malyar’ın onun yaralandığına dair söylentilerin “askerlerimizin moralini bozmaya yönelik tipik bir enformasyon hamlesi” olduğunu söylediği düşünüldüğünde...

İkinci olarak, videonun kendisi sunum açısından oldukça tuhaf; Zalujnıy karede tek başına, çekim tarihini söyleyen o değil... Eski videolardan kesilmiş sahte bir video olabilir (bu arada, havaya uygun giyinmemiş, Kiev’de hava sıcak).

Dahası, video gerçek olsa bile, bundan Zalujnıy’ın özellikle çekimler için sakinleştiricilerle uyuşturulmadığı sonucu çıkmaz.

Genel anlamda Zalujnıy’ın sağ olup olmadığı hala çözülmüş değil. Söylenebilecek tek şey, Zalunıy’da bir sorun olsa bile bunun Ukrayna Silahlı Kuvvetlerinin muharebe etkinliğini çok az etkileyeceği. Komuta kademesinde birileri var, Genelkurmay planlama yapıyor, Batılı askeri danışmanlar izliyor ve Ukrayna orta rütbeli liderler tarafından bir arada tutuluyor. Bu modelde ne bir şefe ne de bir başkomutana ihtiyaç var.

---