Pakistan neden Ukrayna'yı silahlandırıyor?
Pakistan neden Ukrayna'yı silahlandırıyor?
Çevirmenin notu: Rusya’nın Ukrayna’ya dönük müdahalesinde güney Asya’daki bir dizi ülkenin tutumunda, enerji bağımlılığı nedeniyle tereddüt seziliyordu. “NATO artı” ülkelerine dahil edilmesi tartışılan Hindistan, Rusya’yı doğrudan karşısına almadı ve daha sonra G7’nin ambargo uyguladığı Rus petrolünü Çin’le beraber ucuz fiyattan almaya başladı. Bununla beraber yakın zaman önce Başbakan İmran Han’ın darbeyle indirildiği Pakistan’ın Ukrayna konusunda tavrının net olduğu ve ordunun ABD ile Britanya’ya olan sadakatinin silah ve mühimmat sevkiyatıyla taçlandığı görülüyor.
Pakistan neden Ukrayna’yı silahlandırıyor?
Pyotr Makedontsev — EurAsia Daily
13 Ocak 2023
Ukrayna’daki savaşın tüm dünyayı etkilediği abartı değil. Rusya-Ukrayna savaşı sadece ekonomiyi değil, savaş bölgesinden çok uzakta olan ülkelerin askeri oluşumlarını da etkiliyor.
Ukrayna’nın ana sponsoru olan ABD ve Britanya, Ukrayna Silahlı Kuvvetleri silah tedarik edenlerin sayısını çoğaltmaya çalışıyor. Daha önce ABD, Fas’tan tank tedariki sağlamıştı [ABD istediğini aldı: Fas, Ukrayna’ya T-72 tankları için yedek parça gönderecek]. Şimdi de Pakistan’dan Ukrayna’ya askeri yardım yapıldığı bilgisi ortaya çıktı.
The Economic Times’ın Hindistan edisyonu, 9 Ocak 2023’te Pakistan’ın Ukrayna’ya askeri yardım sunduğuna dair bir makale yayımladı. Buradaki bilgilere göre Pakistanlı nakliye ve komisyonculuk firması Project Shipping, ocak ayının ikinci yarısında Karaçi limanından Polonya-Gdansk’a 159 konteyner mühimmat sevkiyatı yapacak. BBC Vesuvius, 155 mm’lik mermiler, M4A2 itici gazları, M82 kapsülleri ve PDM fünyeleri taşıyacak. Gazete, Ukrayna’nın da bunun karşılığında Pakistan’ın Mi-17 helikopterlerini modernize etmesine yardımcı olacağını iddia ediyor. Economic Times ayrıca, uçak motorları ve endüstriyel deniz gazı türbinleri üreten bir Ukraynalı firmanın Pakistan helikopterlerinin modernizasyonunda yer aldığına dikkat çekiyor.
Ayrıca gazete, Pakistan’ın evvelki yıllarda Ukrayna’dan 320’den fazla T-80UD tankı aldığını, İslamabad’ın Kiev ile 85,6 milyon dolarlık bir anlaşma yaptığını ve bu tankların tamiratının yapıldığını anımsattı. 1991’den 2020’ye kadar olan dönemde Ukrayan ile Pakistan, toplamda yaklaşık 1,6 milyar değerinde silah sözleşmeleri imzaladı.
Tabii makale, ilk bakışta özellikle Pakistan’a iftira atıyor gibi görünebilir. Fakat gerçekler, önyargılı Hintlilerin Pakistan’ın Ukrayna ile yaptığı askeri işbirliği hakkında yazdıklarının doğru olduğunu gösteriyor. Özel harekat başlamadan önce, 2021’in mayıs ayında Pakistan Genelkurmay Başkanı Kamar Cavid Bacva, Ukrayna’ya resmi bir ziyarette bulundu. Bacva’nın Ukrayna Kara Kuvvetleri Komutanı Aleksandr Sırskiy ile askeri işbirliği perspektiflerini, kompleks silahların geliştirilmesini ve silahlı kuvvetleri, özellikle de kara kuvvetlerini kullanma biçimlerini ve yöntemlerini ile personelin eğitimini ele aldıkları biliniyor. Sırskiy, Pakistanlı misafirine Ukrayna Silahlı Kuvvetlerinin Kara Kuvvetlerinin durumu ve gelişimi hakkında bilgi verdi.
Bacva önclüğündeki Pakistan heyeti, ayrıca Ukrayna Başbakanı Denis Şmigal ve Başbakan Yardımcısı ve Stratejik Endüstriler Bakanı Oleg Uruski ile bir araya geldi. Görüşmede tarafların karşılıklı çıkarları, bölgesel güvenlik durumu, Afganistan’da yaşananlar ve savunma da dahil olmak üzere çeşitli alanlarda ikili işbirliğinin genişletilmesi konularını ele aldığı biliniyor.
Pakistan tarafına göre Bacva’nın Şmigal ile görüşmeden önce sadece Sırskiy ile değil, Ukrayna kolluk kuvvetlerinin diğer temsilcileriyle de görüşmesi ilginç: Savunma Bakanı Andrey Taran, Ukrayna Genelkurmay Başkanı Sergey Korniçuk ve İçişleri Bakanı Arsen Avakov ile bir araya gelmişti. Görüşmeler sonucunda taraflar, silah üretimi, eğitim, terörle mücadele ve istihbarat gibi alanlarda işbirliğinin artırılması konusunda mutabakata vardı.
Aslında Bacva’nın Ukrayna’ya epey hazırlıklı gittiğini belirtmek gerek. Ziyaretten önce bile, 31 Mart 2021’de Ukrayna’nın İslamabad Büyükelçisi Markyan Çucuk’u Rawalpindi’ye kabul etmiş ve karşılıklı çıkarlar, bölgesel güvenlik ve ikili işbirliğinin genişletilmesi konularını görüşmüştü.
Ve buradan yola çıkarak esasen devlet içinde devlet olan Pakistan ordusunun Rusya-Ukrayna savaşında neden özel bir pozisyon aldığını da anlamak icap ediyor. 2 Nisan 2022’de Bacva, İslamabad’daki güvenlik diyaloğunda konuşmuş ve burada Rusya-Ukrayna ihtilafına da değinmişti. Burada, “Rus işgalinin derhal durdurulması” gerektiğini ilan etmişti. Dahası Pakistan Kara Kuvvetleri Komutanı, kurnazlık ederek “Rusya’nın meşru güvenlik kaygılarına rağmen küçük bir ülkeye yönelik saldırganlığının haklı gösterilemeyeceğini” söylemişti. Ve elbette, barışa yönelik altı boş çağrılar da oldu:
“Pakistan daima acil ateşkes çağrısında bulundu. Çatışmaya kalıcı bir çözüm bulmak için tüm taraflar arasında acil diyaloğu destekliyoruz.”
Bajva, savaşa taraf olanlarla kurulan ilişkileri es geçmedi. Ona göre Pakistan, 1991’den bu yana Ukrayna ile savunma ve ekonomi alanında mükemmel ilişkilere sahip, fakat son zamanlarda iyiye yönelik değişiklikler olsa da Rusya ile arası uzun süredir “soğuk”.
ABD’nin politikalarını eleştiren ve hatta Ukrayna’da özel harekatın başladığı sıralarda Rusya’yı ziyaret eden Başbakan İmran Han hükümetinin düşüşünde ordunun ve Bacva’nın bizzat önemli bir rol oynadığını belirtmekte yarar var [Bkz. Rusya ve “Pakistan Akımı”] Pakistan ordusu, özünde İmran Han’ın başbakanlığında ABD ile ilişkilerde bozulma ve aynı zamanda Rusya ile yakınlaşma olduğu hakikatinden hoşnut değildi. Pakistan ordusunun Çin ile yakın ilişkilere karşı itirazı yoktu ama ABD’nin uzaklaşmak onlar için kabul edilemezdi. İlaveten buna Pakistan’ın, ABD ve Britanya’da para akışına hiç de hayır denilemeyecek ekonomik zayıflığı da eklendi.
Ve 17 Ağustos 2022’de Hint televizyon kanalı WION, Britanya’nın Pakistan da dahil olmak üzere birkaç ülkeyi Ukrayna’ya silah tedarik etmek için nasıl kullandığına dair bir haber hazırladı. RAF C-17A Globemaster III askeri nakliye uçağının, günlük uçuşlar için Pakistan’ın Rawalpindi kentindeki Nur Han hava üssünü, Romanya’nın Cluj-Napoca kentindeki Avram Iancu Uluslararası Havalimanını ve Kıbrıs’taki İngiliz Hava Kuvvetleri üssü Akrotiri kullandığı bildirildi. Uçağın bu güzergahtaki seferleri 6-15 Ağustos 2022 tarihleri arasında gerçekleştirildi ve İngiliz uçakları; Mısır, Suudi Arabistan ve Umman üzerinden uçarak İran ve Afganistan hava sahasını atlattı. Uçağın ortalama olarak Cluj-Napoca’da bir buçuk saat, Akrotiri’de 3-4 saat ve Rawalpindi’de 12-20 saat kaldığı kaydedildi. Tabii bu üç ülkenin yetkilileri bu seferler hakkında herhangi bir açıklama yapmadı. Uçağın ne teslim ettiğine dair resmi bir bilgi de yoktu.
Fakat resmi olmayan verilere göre uçak, Pakistan Mühimmat Fabrikalarında (POF) üretilen ve Amerikalılar tarafından Ukrayna’ya nakledilen 75 bin top mermisi teslim etmiş olabilir. Globemaster uçağının tek seferde 77 bin 500 kilogram yük taşıyabileceği düşünülüyor ve Romanya ve ötesine altı uçuşta yaklaşık 465 bin kilogram taşıyabilir. Aynı zamanda 2022’nin ağustos ayının sonunda, Ukrayna Silahlı Kuvvetleri tarafından Pakistan’ın top fabrikalarında üretilen 122 mm HOW HE-D30 topçu mühimmatının kullanıldığını gösteren videolar çıkmaya başladı. Uzmanlar, Pakistan’ın top fabrikalarının NATO standartlarını karşılayan Sovyet 122 mm HOW HE-D30 mermileri ürettiğini belirtiyor. Mermiler yarı sert obüs mühimmatı ve maksimum 9,5 mil [15 kilometreden fazla] menzile ve saniyede 2 bin 270 fit [saniyede 690 metre] namlu çıkış hızına sahip.
Buna ufak bir rötuş daha eklenmeli. 2020’nin ağustos ayında Bajwa’nın Pakistan’ın Bağımsızlık Günü’nü [14 Ağustos] Pakistan’ın Britanya Büyükelçiliğinde kutladığını iddia eden bir video internette gündem oldu. Ukraynalı şarkıcı, bu videoda Pakistan Dil Dil Pakistan milli marşını seslendirdi. Olayın Britanya’da geçtiği bilgisi geldi. Ancak yalanlamalar, internette dolaşan videonun 2021 yılında Ukrayna’da çekildiği yönündeydi. Şarkı, Ukraynalı pop şarkıcısı ve eski model Pakistan-Ukraynalı zengin iş insanı Muhammed Zahur’un eşi Kamaliya tarafından seslendirildi. Etkinliğe Pakistan’ın Ukrayna Büyükelçisi Noel Huhar da katıldı.
Britanya’da yaşayan Muhammed Zahur’un kim olduğu göz atmaya değer. 1955’te Karaçi’de dünyaya geldi, 19 yaşında metalürji eğitimi almak için Ukrayna Sovyetine gitti. Mezun olduktan sonra çelik sektöründe çalışmak üzere memleketine döndü. Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra Ukrayna’ya döndü, çelik sektörüne yatırım yaptı ve gayrimenkul, kömür üretimi ve işleme alanlarında faaliyet gösteren bir holding olan ISTIL Group’u kurdu. 2009 yılında Zahur, Ukrayna’nın en eski İngilizce gazetesi olan Kyiv Post’u satın aldı, 2018 yılına kadar gazetenin sahibiydi.
Özel harekat başladığı sırada Zahur, Ukrayna’yı destekledi. Hatta 9 Mart 2022’de İngilizce çıkan Suudi gazetesi Arab News’e verdiği mülakatta şunları söylemişti:
“Ukrayna, Rusya’nın bir sonraki Afganistan’ı olacak… Ukrayna’da kaç yıl kalacaklar bilmiyorum ama çıkar çıkmaz paramparça olacaklar.”
Modern Ukrayna’nın 1979-1989 Afganistanıyla mukayese edilmesi biraz tuhaf. Afganistan, hem o zaman hem de şimdi, kadınların aşağılandığı ortaçağ ataerkil yaşam tarzına sahip bir ülkeve en önemli demografik göstergelerden biri, yüksek doğum oranı ve sadece savaşmaya değil, ölmeye de hazır ve becerikli çok sayıda erkek ve genç erkeğin olması. Bu arada, diğer demografik eğilimler modern Ukrayna’nın karakteristiği. Diğer Avrupa ülkelerinde olduğu gibi Ukrayna’da da düşük doğum oranı ve yaşlı insanların artması söz konusu. Ek olarak Batılı sol liberal vakıfların çalışmaları sayesinde Ukrayna’da feministler ve LGBT topluluğu gelişiyor. Ve 21. yüzyılda bile savaşları sürdürmek için insana ihtiyaç duyulması nedeniyle bu durumda Ukrayna ile Afganistan’ın insan kaynağının mukayese edilmesi edilmesi doğru olmaz.
Yine de Zahur’un Ukrayna’ya yardımı laflarla sınırlı değil. 18 Mayıs 2022’de eşi Kamaliya Zuhar, 45. doğum gününde “Ukrayna ile Sabah” adlı televizyon talk şovunda kocasının Ukrayna Hava Kuvvetlerinin iki savaş uçağı almasına yardım ettiğini belirtti. Buna dair şunarı söyledi:
“Zahur bu konuda konuşmama izin verdi. Çünkü onlar [Muhammed Zahur ve diğer sponsorlar] bu meseleleri şimdiye kadar gizliyordu. Ukrayna’ya iki savaş uçağı teslim ettiler ve ülkeye yardım ediyorlar ama bunu açıklamıyorlar.”
Ona göre Zahur ve diğer sponsorlar savaş uçağı almak için para toplamıştı. Yani, Pakistan diasporasının temsilcileri bile Ukrayna Silahlı Kuvvetlerini etkili ve esaslı bir şekilde destekliyor.
Dolayısıyla ABD ve Britanya ile yakın bağları olan Pakistan ordusunun Ukrayna’ya askeri yardım sağladığı sonucuna varabiliriz. Pakistan ordusu, ekonomik çıkarlarının yanında Ukrayna’yı bir savunma ortağı olarak tutmak ve Anglo-Sakson müttefiklerine sadakatini göstermek istiyor. Pakistan’ın Ukrayna Silahlı Kuvvetlerine silah tedarikine dahil olması, eski Ukrayna topraklarındaki savaş alanlarında dünyanın her yerinden silahların kullanılması anlamına geliyor.