Odessa Belediye Başkanı Truhanov hakkındaki tutuklama kararının arka planı
Odessa Belediye Başkanı Truhanov hakkındaki tutuklama kararının arka planı
"Ukrayna'nın Rusya ile müzakerelere başlaması bekleniyor. Bu müzakerelerin aracılarından biri de kayınpederi çatışmaları sona erdirmekle pek ilgilenmeyen ama tahıl anlaşmasıyla ilgilenen Abramoviç."
Çevirmenin notu: Ukrayna’da geçen hafta Odessa Valisi Gennadiy Truhanov, ABD aparatı olduğu apaçık bilinen paralel yargı erkleri tarafından yolsuzlukla suçlanarak mahkûm edildi. Yolsuzluğun ülkede uzunca bir zamandır normal kabul edildiği doğru olsa da Truhanov hakkındaki suçlamalar, yargı süreci ve mahkûm edilmesi münferit bir hadise değil ve birkaç boyutu mevcut. Metinde bahsi geçen kurumların kuruluş süreci ve faaliyetlerine dair şuradaki içerik faydalı olabilir. Vasiliy Stoyakin’e göre yaşananlar, geçen yıl ağustosta İstanbul’da imzalanan tahıl anlaşması hakkındaki belirsizlik ve Rus oligark Roman Abramoviç’in ya da en azından eski kayınpederinin çıkarıyla yakından alakalı.
Odessa Belediye Başkanının tutuklanması Rusya’nın küresel çıkarlarıyla ne kadar alakalı?
Vasiliy Stoyakin
5 Mayıs 2023
Tahıl anlaşmasının akıbetine dönük müzakereler, Rusya’nın milyarlarca dolarlık ticareti, çatışmalar, Roman Abramoviç’in işleri, eski eşinin ailesi ve Ukrayna’da Amerikan casuslarının faaliyetleri. Tüm bu koşullar münferit gibi görünen bir hadiseyle, Odessa Belediye Başkanı Gennadiy Truhanov’un tutuklanmasıyla iç içe.
“Neyin nasıl olduğunu her zaman biliriz ama neden olduğunun her zaman farkında olmamız zor,” demiş, yaşlı ve bilge bir Odessalı olan, varsayalım Mişa Amca. Odessa’nın bu bilgeliği, Belediye Başkanı Gennadiy Truhanov’un iflas eden Krayan fabrikasının idari binasının satın alınması sırasında 92 milyon grivnadan (194,6 milyon ruble) fazla parayı zimmetine geçirmekten tutuklanmasıyla mükemmel bir şekilde örtüşüyor.
Soruşturma, Odessa belediye meclisinin binayı 2016 yılında şişirilmiş bir fiyattan satın aldığı ve aradaki farkı paravan bir şirket aracılığıyla geri çekmeye çalıştığından kuşkulanıyor. Soruşturma Ukrayna Yolsuzlukla Mücadele Bürosu (NABU) tarafından yürütüldü, kovuşturma Uzmanlaşmış Yolsuzlukla Mücadele Kovuşturma Teşkilatı (SAP) tarafından yapıldı ve Ukrayna Yüksek Yolsuzlukla Mücadele Mahkemesi (VAKS) tarafından verildi. Bunların tutanaklarına daha sonra geleceğiz.
Tesisin eski şefi, Ocak Ayaklanmasının adını taşıyan Odessa Ağır Vinç Fabrikası 2007 yılında iflas ederken bednam idari binanın satın alınması 2016 yılına dayanıyor. Ukraynalı gazeteci ve siyasetçi Sergey Leşçenko’nun iddiasına göre Truhanov bu dolandırıcılığı, o dönem Ukrayna Ulusal Güvenlik ve Savunma Konseyi Başkanı olan Aleksandr Turçinov’un çıkarları doğrultusunda gerçekleştirdi.
Truhanov’un Krayan davasına dahil olması, hadisenin ciddiyetsizliği nedeniyle en hafif tabirle şaşırtıcı. Bu liman kentinin sunabileceği çok şey var, özellikle de Truhanov’un Londra’daki gölge efendiler Vladimir Galanternık ve Aleksandr Jukov’un ortağı olması hasebiyle. İkincisi Odessa’nın ticari limanında lojistik hizmetlerinin tekel sağlayıcısı olan Euroterminal şirketinin sahibi. Ancak Truhanov’un daha umut vaat eden ve yüklü paraların olduğu davalarda kovuşturmaya tabi tutulmasını engelleyen şey tam da bu karakterlerin çıkarlarının söz konusu olmasıydı.
Ama başka bir mesele daha var.
Rusya vatandaşı mı?
13 Eylül 2017 tarihinde Moskova Oblastındaki Sergiyev Posad Bölge Mahkemesi, Gennadiy Leonidoviç Truhanov’a Rus pasaportu verilmesi kararının yasa dışı olduğuna hükmetti ve pasaportu iptal etti. Aynı zamanda Truhanov’un hiçbir zaman Rus vatandaşı olmadığı konusunda mahkemeyi yanılttığı da kesin; Ukrayna basınında çıkan haberlere göre Truhanov, Rus vatandaşı olarak pek çok şirketin sahibi.
Rus makamlarının Ukrayna gazetecilere verdiği resmi yanıtlara göre ilk pasaportunu 2002 yılında Dağıstan’da (Truhanov, 1992’den önce Rus ordusunda Kuzey Kafkasya Askeri Bölgesi’nde yüzbaşı olarak görev yapıyordu, dolayısıyla SSCB’nin dağılması esnasında Rusya’da ikamet ettiğini teyit eden belgeler mevcut), ikincisi ise 2003 yılında Sergiyev Posad’da aldı. Görünüşe göre pasaportunu da oradan almış. 2011 yılında, 45 yaşına ulaşması nedeniyle ilk pasaportun değiştirilmesi için Rus devlet makamlarına başvurdu.
Mazide kalmış bir hadise mi? Bir bakıma öyle (Rus vatandaşlığına ilişkin kararların iptal gerekçelerini sıralayan 62-FZ sayılı Kanunun 22. Maddesi pasaportun iptaline ilişkin bir şey söylemiyor) ama bir bakıma da değil. Mesele şu ki pasaport sahibi olduğuna dair bilgi 2016’da çıktı ve pasaportunu 2017’de bıraktı, ancak 2014’te Odessa Belediye Başkanı seçilmişti…
Ukrayna’da çifte vatandaşlık yok. Bundan şu sonuç çıkar:
1) Başka bir devletin vatandaşlığının kazanılması, Ukrayna vatandaşlığının iptal edilmesi için bir gerekçe (başkanlık kararnamesi ile gerçekleştirilir),
2) Başka bir devletin vatandaşı bir kentin (Odessa dahil) belediye başkanı olamaz,
3) Gayri meşru yolla seçilmiş bir belediye başkanının aldığı tüm kararlar yasa dışıdır.
Pyotr Poroşenko döneminde hiç kimse bu husus hakkında biri hakkında bile karar çıkarma zahmetine katlanmadı. Poroşenko’nun devlet başkanlığı sona erdikten sonra da aynı şekilde.
Krayan’ın bununla ne ilgisi var? Belediye Başkanı Truhanov’un en erken 2014 ile 2017 yıllar arsında aldığı herhangi bir kararı gözüne kestirin ve hukuki süreç başlatın… Hayır. O dönem hiçbir şey yapılmadı ve şimdi de öyle. Herkes her şeyden memnun.
Siyasi tonlar içeren münferit bir yolsuzluk
Siz yine de vatandaşlığı boş verin. Daha ilginç hususlara dönelim. Turçinov’dan Krayan davasıyla bağlantılı olarak bahsetmiştik; kendisi şu anda Pyotr Poroşenko’nun ekibindeki önemli isimlerden biri. Poroşenko hala Ukrayna’daki en popüler politikacılar arasında. Partisinin bu yıl 29 Ekim’de düzenlenecek seçimlerde (bu yıl yapılıp yapılmayacağı belli değil) parlamentoya girme şansı neredeyse yüzde yüz ve kendisinin de gelecek yıl 31 Mart’ta yapılacak olan devlet başkanlığı seçimlerinde ikinci olma şansı var.
Seçimlerden konuşacaksak, 2020 yerel seçimlerinde 2019’da aşağılayıcı mağlubiyetten sonra akılları başlarına gelen bölgesel seçkinlerin organize olduklarını ve Halkın Hizmetkârı partisine dostane bir karşılık verdiklerini anımsatmakta yarar var. Buna göre 2023 seçimlerinde (ister normal ister devlet başkanlığı seçimleriyle beraber olsun) Halkın Hizmetkârı ya da onun yerine inşa edilen “Zelenskiy Askeri Bloku”nun çoğunluk bölgelerinde bazı sandalyeleri kaybetme riski mevcut. Truhanov davası, Korban davası ve Mamay davası ile beraber bölgesel seçkinler üzerindeki baskı kampanyasının bir parçası.
Bir başka dikkat çekici husus da tüm bu sözünü ettiğimiz SAP, VAKS ve diğer NABU (aynı isimli Star Wars gezegeniyle karıştırılmamalı). Bunlar Ukrayna ile herhangi bir alakası olmayan kuruluşlar. Dolayısıyla Odessa Malinovskiy Bölge Mahkemesinin Krayan davasında Truhanov’u beraat ettiren kararı onları bağlamıyor.
NABU, SAP ve VAKS. Bu yargı erkleri ABD tarafından Ukraynalı seçkinleri kontrol etmek ve Washington’un çıkarları doğrultusunda onlara yön tayin etmek üzere kuruldu, ancak daha çok kendi yozlaşmış çıkarları doğrultusunda hareket ediyorlar (karara bağlanan dava sayısı yok denecek kadar az).
Aslında son husus en bariz olanı; Washington’un casusları Truhanov’dan biraz para koparmaya niyetlendiler. Truhanov’dan, zira kefalet miktarını (13 milyon grivna) kendisi karşılayabilir. “Müfettişler”, kendi yetki sahibi “çatıları” olduğu için ortaklarından korkmuyorlar.
Aynı zamanda “yolsuzluk karşıtları” devlet başkanlığı idaresinden de para toplayabilir; elbette ki Turçinov’un adı davada gündeme gelirse ve/veya Truhanov’un kentteki otoritesi ciddi ölçüde zayıflarsa. Fakat bu pek olası görünmüyor...
Sonuç olarak siyasi tonlar içeren münferiy bir yolsuzluk. Sizce bir şeyi unutmuyor muyuz? Unutulan şu…
Küresel çıkarlar
Aleksandr Jukov, ağır vasıta araçların Odessa limanına girişini kontrol ediyor. Her bir kamyon ve her bir vagon 16,7 dolara mal oluyor (farklı tahminlere de denk geldik ama Odessalı gazeteci ve yazar Seva Nepogodin’in aktardığı buydu). Geçen yıl 22 Ekim itibariyle, tahıl anlaşmasının bir parçası olarak Ukrayna limanlarından 8,3 milyon ton gıda maddesi çıkarıldı. Bunların standart 60 tonluk hazneler olduğunu varsayalım (aslında öyle değil, sezon boyunca terminallerin önünde üç kat daha az yük kaldıran ve aynı ücreti ödeyen kilometrelerce uzunlukta kamyon kuyrukları oluşuyor). Bu durumda limanın fiyatlarıyla lojistik 23 milyon doların üzerinde bir maliyete sebep olacaktır.
Aleksandr Jukov’un bir kızı var, adı Darya, Rusya’da tasarımcı, modacı, Garaj Müzesinin yaratıcısı olarak tanınan bir kadın… İş insanı Roman Abramoviç’in eski eşi, oğlu Aaron ve kızı Lea’nn annesi. 2017’de ayrıldılar ama geçen yıl 20 Aralık’ta Abramoviç, Aaron’un Kudüs’teki bar mitzvah törenine katıldı. Aaron’un sevgili sevgili büyükbabası, anlaşılacağı üzere, tahıl anlaşmasının birinci ölçüde faydalananlardan biri. Abramoviç’in Mariupol’den tahliye edilen “Azovculara” Bandera ve Hitler’e duydukları özverili sevgiden dolayı iPhone verdiğini düşünmüyorsunuz, değil mi?
Ve şimdi, sert vuruşlarla bir savaş tuvali çiziyoruz.
5 Mayıs’ta (yani tam bugün, cuma günü) milyarlarca dolar değerinde (ve Abramoviç’in kayınpederinin “cebine sıkıştırdığı” birkaç on milyonluk ufak nakit parayla) tahıl anlaşması müzakereleri başlıyor. Yine de tahıl anlaşması Rusya’nın küresel çıkarlarının bir unsuru ve BM liderliğinin de dahil olduğu bir konu. Tahıl anlaşması Rusya’nın ana mallarından biri olan tahılın ihracatını sağlıyor (en azından sağlamalı). Ve öyle ya da böyle, askeri harekatların gidişatını da etkiliyor (Rusya Odessa limanına hiç saldırı düzenlemedi).
Ve müzakerelerden hemen evvel Ukrayna’daki Amerikan casusları Jukov ile yakın ilişkisi olan Truhanov’u tutuklar. Anlayacağınız üzere Abramoviç ve hatta Jukov kadar büyük bir figür için Truhanov davası bir fare tokadı sayılır. Ama!
Buna bir de Sivastopol’a yapılan ve başlı başına anlaşmanın uzatılmasını sorgulatan insansız hava aracı saldırısını ekleyin. Kremlin’e yönelik bir saldırıyı da ekleyin.
Sizce de güçlü birileri Jukov ve Abramoviç’i tahıl anlaşmasından defetmek istemiyor mu? Bu, Ukrayna’nın tahıl ihracatının deniz limanları üzerinden akışı durdurulur ve anlaşmadan önceki gibi demiryolu ile devam ederse gerçekleşecektir. Bu arada demiryolu daha pahalı.
Bu yalnızca işle ilgili olabilir ve kişisel bir şey değildir, ancak anlaşmanın bozulması aynı zamanda büyük politikanın konusu. Ve Kiev’in karşı taarruz tarihini defalarca ertelemesiyle çatışmaların tırmanmasına yol açıyor. Kremlin’i vuranın Ukrayna olmadığını söyleyen Zelenskiy’e kesinlikle inanıyoruz ve Ukrayna’nın vurduğunu ama Washington’a haber vermediğini söyleyen ABD’ye de inanıyoruz. Yoksa inanmıyor muyuz?
Batı basınındaki haberlere bakılırsa Zelenskiy’in karşı atağa geçmesi, Ukrayna’nın pozisyonunu iyileştirmesi ve Rusya ile müzakerelere başlaması bekleniyor. Bu müzakerelerin aracılarından biri de kayınpederi çatışmaları sona erdirmekle pek ilgilenmeyen ama tahıl anlaşmasıyla ilgilenen Abramoviç.
Ama öyle görünüyor ki bu, Odessa Belediye Başkanı’ndan birkaç milyon grivna çalmaya yönelik önemsiz bir girişim…