Motor Sich hadisesi: Baykar'ın ortağının başına gelenler ve NATO planı
22 Ekim akşamı Zaporijya’da Rus kuvvetlerinin kontrolündeki bölgede bulunan askeri-sivil idarenin konsey üyelerinden Vladimir Rogov, Avrasya’nın en büyük uçak motoru üreticisi Motor Sich’in üst yöneticisi Vyaçeslav Boguslaev’in Zaporijya’nın Ukrayna’nın denetimindeki kısmında yakalandığını duyurdu.
23 Ekim’de Ukrayna Güvenlik Servisi (SBU), Boguslaev’i ve şirketin dış ekonomik faaliyetlerden sorumlu şefi Oleg Dzyuba’yı Rusya adına çalışmakla suçlayarak gözaltına aldığını bildirdi.
SBU’nun Telegram kanalından yapılan yazılı açıklamada, söz konusu yetkililerin Ukrayna Ceza Kanunu’nun 111. maddesinin birinci [işbirlikçilik] ve ikinci [saldırgan devlete yardım] fıkralarını ihlalle suçlandığı belirtildi.
SBU, Boguslayev’in yaptığı telefon görüşmelerinin ses kayıtlarını da yayımladı ve iddiaya göre görüşmelerde Moskova ile işbirliğini teyit ediyor.
Bununla beraber Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy’in danışmanı Mihail Podolyak, Amerikan hükümetinin fonladığı Nastoyaşe Vremya kanalına verdiği demeçte, Boguslaev’i esir takasında kullanabileceklerini dile getirdi.
Motor Sich’in mazisi
Motor Sich, 1907’de Rus İmparatorluğu topraklarında kurulmasından bu yana uçak motorlarının seri üretimiyle uğraşıyor, özellikle Sovyet döneminde Leningrad’daki Klimov Tasarım Bürosu ile yakın ilişki içindeydi.
Klimov, havadan havaya füzelerden uçak ve helikopterlere kadar çok çeşitli sayıda teçhizat üretti ve bunların seri üretimi, Motor Sich’in Zaporijya’daki fabrikalarında yapıldı.
Şirket, uzun zamandır Mi-8, Mi-17, Ka-226 helikopterleri ve An-70, An-124, An-140, An-148, Yak-130 uçaklarının motorlarının yanı sıra gaz türbinleri üretiyor.
2014’teki Maydan darbesinin ardından şirketin Rusya ile al-sat yapmasına yasak getirildi. Gözaltına alınan Boguslaev, o dönem işbirliği için yeni pazarlar aramaya başladı.
Önce Kazakların şirketteki hisselerinin yüzde 50’sini satın alan Boguslaev, daha sonra 2017’de Çinli firma Skyrizon Aircraft Holdings Limited ile ortaklığa gitti. Skyrizon, Motor Sich’in yüzde 41 hissesini satın aldı. Hatta Motor Sich’in Çin’in Siçuan eyaletine bağlı Çongçing kentinde bir ofisi de açıldı.
Fakat bu durum Amerikalıları alarma geçirdi. O ara Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton alelacele Kiev’e gitme kararı aldı.
Washington’un eski Ukrayna Devlet Başkanı Poroşenko döneminden başlayarak verdiği çabalar, Vladimir Zelenskiy’in göreve başlamasından sonra meyvesini vermeye başladı.
2021’in şubat ayında ABD Hazine Bakanlığı, Skyrizon’u kara listeye aldı.
Zelenskiy ve Ukrayna Ulusal Güvenlik Konseyi, 2021’in mart ayında Çinlilerle yapılan anlaşmayı askıya aldı ve “yolsuzluk” gerekçesiyle şirketi başkanlık kararnamesiyle kamulaştırdı.
Ve Skyrizon’un 3,5 milyar dolarlık parası içeride kaldı ve ödeme hala yapılmadı.
2021’in eylül ayında Motor Sich, Baykar Makina ile stratejik işbirliği anlaşması imzaladığını tebliğ etti. Bu ortaklıkla beraber Motor Sich, İvçenko Progress şirketiyle beraber Bayraktar TB2’lerin AI-322F model motorlarını üretmeye başladı.
Rusya’nın askeri harekatıyla birlikte Motor Sich, devlet silah şirketi Ukroboronprom’a bağlı diğer tüm işletmeler gibi iflas bekliyor.
NATO savunma bakanları toplantısı
NATO savunma bakanlarının 12-13 Ekim’de düzenlediği son toplantı önemliydi. Ancak medyada pek gündem edilmedi. Politico’ya konuşan üst düzey kaynaklar, toplantıda bakanların “Ukrayna’nın savunma sanayisini restore etmenin yollarını arama” taahhüdünü verdiğini aktardı.
Toplantıda bu amaca yönelik yol haritası sunuldu. Plan, Kiev’de uzun bir süre çalışmış olan eski NATO Genel Sekreteri Anders Fogh Rasmussen ve Ukrayna Devlet Başkanlığı İdaresi Başkanı Andrey Yermak tarafından ortaklaşa geliştirildi.
Bu on yıl vadeli plan, Batılı ülkeler tarafından Ukrayna’nın kendi savunma kabiliyetlerini artırmasına yardım şeklinde güvenlik garantileri sağlanmasını içeriyor.
Geçen haftalarda Politico, Rasmussen’in yakın zamanda Avrupa başkentlerinde ve Washington’da bir dizi toplantı gerçekleştirdiğini ve hem Ukrayna’ya silah tedarikinin artırılması hem de ülkenin savunma sanayisinin restorasyonunu tartıştığını bildirmişti.
Rasmussen’e göre Yermak ile hazırladığı plan, uzun vadede Ukrayna Silahlı Kuvvetlerini Batı’nın tedarik ettiği askeri teçhizatla donatma konusundaki — eğitim ve lojistik — engelleri kaldıracak ve Ukrayna’nın harap olan savunma sanayisini yeniden diriltecek.
Kısacası plan, Kiev yönetimine verilecek en iyi güvenlik garantisinin azami militarizasyon olduğunu öne sürüyor.
Karşılıksız çek ve ölmüş eşeği kırbaçlamak
Bu planda bazı kusurlar var; ilk olarak Rusya’nın askeri harekatının sonlanmasıyla Ukrayna’dan geriye ne kalacağını hesaba katmak lazım. En azından şimdilik askeri teçhizat üretiminde gerekli olan yüksek alaşımlı çelik üretim tesisleri artık Rusya’nın elinde, bu tesisler Ukrayna’nın doğusunda yoğunlaşıyor.
Bunlar arasında Mariupol’deki Azovstal fabrikası, İlyiç tesisi, Donetsk Metalurji Fabrikası, Donetsk Çelik Haddeleme Tesisi, Severodonetsk Kimya ve Metalurji Tesisi, Makeevka, Kramatorsk ve Kerç’teki metalurji tesisleri sayılabilir. Savaş bu tesislerin teknik düzeylerini ve performanslarını etkilese de bu lokasyonların artık Kiev’e dönmeyeceğini herkes — mesela Elon Musk — kabul ediyor.
Buraların bir süre sonra tekrar tam kapasite çalışacağı ve Herson ve Zaporijya’nın ihtiyaçlarına göre yeniden tasarlanacağı da şüphe götürmez.
Bu tesisler olmadan Kiev yönetimi ne tank, ne uçak, ne roket, ne de gemi üretebilir.
Bu tabloda Rasmussen ve Yermak’ın neden bu planı ortaya attığı sorusu doğuyor. Ukrayna’nın savunma sanayisini “canlandırmak” ölü eşeği kırbaçlamak gibi, bunu çok iyi biliyorlar ve aslında böyle bir şeye ihtiyaçları da yok.
Planın oluşturulması, oldukça basit ve banal bir maksatla, yani krizi fırsata çevirmekle alakalı.
“Yardım” sloganıyla NATO üyelerinden ve “dostlarından” hatrı sayılır miktarda para toplamak mümkün. Şimdiden bazıları 100 milyon, bazıları 500 milyon dolardan bahsediyor.
Önemli olan paranın miktarı değil, nereye gideceği. Bu paranın Kiev, Zaporijya, Nikolaev veya Harkov’a gitmeyeceği/gidemeyeceği kesin.
Bu sahtekarlığa daha önce Ukrayna’nın yeniden inşasına dönük bağış konferanslarında da başvuruldu. Fogh Rasmussen ve Yermak sağolsun, NATO hazinesine bu sayede bir miktar para girecek.