Er Ryan'ı kurtarmak
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres’in geçen ay Mariupol’deki Azovstal çelik fabrikasının zindanlarında kıstırılan neo-Nazi Azak Taburu milisleri ve NATO subaylarının savaş suçu işlediklerini bile bile kaçma girişimlerine yardım ettiği gerçeği ortada duruyor.
Guterres, henüz suçlamalara dair herhangi bir basın mensubunun sorusuna yanıt vermiş değil.
Ve meseledeki kilit unsurlardan biri de Kanadalı general Trevor Cadieu. Geçen yılın ağustos ayında genelkurmay başkanlığı görevine atandı. Eylül ayında görevden alındı, geçtiğimiz nisan ayında ise ordudan emekli oldu. Cadieu, sonrasında Ukrayna’ya geçti.
Diğer yandan Guterres, savaş suçlarına yardım ve yataklık eden ilk BM Genel Sekreteri değil. BM’nin 1972 ve 1981 yılları arasında görev yapan genel sekreterine yakından bakmak faydalı olabilir.
O dönemki genel sekreter, Avusturyalı Kurt Waldheim’dı. Waldheim, hem Nazi partisi üyesi hem de Yugoslavya ve Yunanistan işgallerinde askeri istihbarat görevlerini başarıyla yerine getirmiş bir Wehrmacht subayıydı.
Tanık ifadeleri ve resmi ifadeler ortada olduğu için Waldheim sorguya çekildi, ama Amerikan yargısı tarafından. Yargılanmadı. Ondan evvel de 1956-1960 yılları arasında Avusturya’nın Ottawa Büyükelçisi olarak görev yapmıştı.
“Hatalarını” ölüm döşeğinde kabul etti ama işlediği hiçbir suçu üstlenmedi.
Trevor Cadieu, harp okulundan 1995 yılında mezun oldu ve 2017’de tümen komutanlığına terfi etmeden evvel ilkin Bosna’da, sonra iki ayrı zaman diliminde Afganistan’da ve ardından İsrail ve Ürdün’de görev yaptı.
Cadieu’nun uzmanlık alanı tanklar. Bir keresinde ülke basınına verdiği demeçte Afganistan’ın güneybatısındaki Kandahar’da tanklarının “koalisyonun bölgeye güvenliği getirme kararlılığını sergilediğini” söylemiş.
Cadieu’nun silah arkadaşı
Cadieu’nun harp okulunda okurken, Strathcona alayında ve Kandahar’da görev yaparken hep yanında olan Mark Lubiniecki adında, albay rütbeli bir dostu var. Lubiniecki’nin de yolu Ukrayna’ya düşmüştü; 2017-2018 yılları arasında Batı Ukrayna’da verilen askeri eğitimlerde yer aldı.
Lubiniecki’nin ailesi batı Ukrayna asıllı ve memleketine döndüğünde üstlendiği vazife, Ukrayna ordusuna zırhlı araç, tank ve tanksavar silah kullanma konusunda eğitim vermek oldu.
Bu eğitimlerin ve Cadieu ile Lubiniecki’nin Ukrayna’da görevlendirilmesinde stratejik hedefin Rusya olduğunu söylemeye gerek yok. Bu iki ismin, Ukrayna ordusunun Rusya ile nihai savaşa hazırlanmasında emeği büyüktü ve geçtiğimiz birkaç yıl boyunca Ukrayna’da yürütülecek tank savaşının planını üstlendiler.
Cinsel saldırı suçlaması ve Ukrayna’ya varış
Ancak Cadieu’nun, 1994’te harp okulundan mezun olmadan önce bir kadın okul arkadaşına cinsel saldırıda bulunduğunun ortaya çıkması, planı sekteye uğrattı.
Geçen yılın ağustos ayında korgeneralliğe ve genelkurmay başkanlığına terfi etmesine rağmen aradan geçen bir ay sonra işlediği suç su yüzüne çıktı ve açığa alındı.
Hatta kadın, suç duyurusunu haftalar evvelinden yapmıştı ama yargı süreci, seçimler nedeniyle aksatıldı. Ve cinsel saldırı suçlamaları sadece Cadieu’ye değil; dört general ve bir amirale de yöneltildi.
Cadieu, 5 Nisan’da istifa etti ve Kanada askeri kaynakları, daha sonra Ukrayna’ya gittiğini söylemeye başladı. Gazeteci David Pugliese’in verdiği bilgiye göre Cadieu, Ukrayna’ya 21 Nisan’da geçiş yapmıştı.
Pugliese’nin haberinin yayımlanmasından bir gün önce kamu yayın kurumu CBC, Cadieu’nun “emekli olduğunu” bildirdi, ancak Ukrayna’ya gittiğinden bahsetmedi.
Pugliese’nin haberi epey ses getirmişti; Savunma Bakanlığı Sözcüsü Daniel Le Bouthillier, konuya açıklık getirmek zorunda kalıp Cadieu’nun Ukrayna’ya kendi hür iradesiyle gittiğini ve Kanada Silahlı Kuvvetleri’nden herhangi bir yardım almadığını iddia etti.
Bununla beraber Moskova, 21 Nisan’da Kanada’ya yaptırım uygulama kararı aldı, aralarında bir dizi Kanadalı general vardı ama Cadieu’nun ismi geçmedi.
Azovstal’a dair söylentiler
Mariupol’deki savaş sona ermeye başladığında Rus basını ve sosyal medyada, Azovstal’daki Sovyet döneminden kalma yeraltı sığınaklarında yüksek rütbeli NATO subaylarının olduğu söylentileri yayılmaya başladı. Nisan ayının ilk haftasında Ruslar, Ukrayna askeri helikopterleriyle gerçekleştirilen birkaç kurtarma girişimini boşa çıkardı.
Pugliese’nin, Cadieu’nun Ukrayna’da olduğunu ilişkin haberi, BM Genel Sekreteri Guterres ve Fransa Cumhurbaşkanı Macron’un dahil olduğu tahliye istişareleriyle birleştirildi. Olaylar arasındaki zamansal denklik, Cadieu’nun Azovstal zindanlarında olduğuna işaret ediyordu.
Keza 28 Nisan’da Donetsk Halk Milisleri Sözcüsü Eduard Basurin de basın toplantısında Azovstal’da olduğundan şüphe ettikleri bir Kanadalı generalden söz etti:
“[…] Ara sıra eski Kanada ordusu generallerinden birinin orada [Azovstal çelik fabrikasında] saklanıyor olabileceği bilgisi geliyordu. Önce gözden kayboldu ve ardından Kanada Savunma Bakanlığı, bu generalin ordudan istifa ettiğini ve Ukrayna’ya geçtiğini belirten bir açıklama yaptı. Belki de [BM] onu kurtarmaya çalışıyor”.
Cadieu’nun istifasının belli bir plan dahilinde olduğu da söylenebilir. Şayet Rus kuvvetleri tarafından enselenirse Kanada ordusu herhangi bir sorumluluk üstlenmeyecek. Ondan da öte, Ukrayna topraklarındaki yabancı askerlerin Cenevre Sözleşmesine tabi olmaması, dolayısıyla savaş esiri sayılmamaları ve Moskova’da yargılanmaları riski, Kanada yönetimini böyle bir adıma sevk etmiş olabilir.
İş sadece Cadieu ile de kalmıyor; şimdiye dek sadece o deşifre oldu ve Azovstal’daki Amerikalı, İngiliz ve diğer Avrupa ülkelerinden gelen subayların olduğu da kuşku götürmez. Her şekilde BM’nin son birkaç haftadaki tahliye planı, bu subayların kıçını kurtarma amaçlıydı.