Bahmut bataklığı ve işgalci Çeburaşka
Ukrayna’nın tuz madeni Soledar etrafında şiddetli muharebeler var. Bu arada Ukrayna, NATO ülkelerinden tank alabilir, Polonya ve Britanya’dan buna dair söz aldılar.
Rus birlikleri, çarşamba günü Soledar’ı kuzeyden ve güneyden kordona aldı ve Rusya Savunma Bakanlığı, bugün Soledar’da kontrolü sağladığını açıkladı.
Ayrıca Rusya İnsan Hakları Ombudsmanı Tatyana Moskalkova, Ukraynalı ombudsman Dmitriy Lubinets ile Ankara’da görüşme yaptı. Toplantıda kayıp askerler ve mahkûm takası konuları ele alındı. Moskalkova’ya göre Lubinets, “Rus askerlerinin nerede olduğunu tespit etmek için çalışma yaptı” ve 22 kişi bulundu, bunlardan bazıları eve dönebildi. Rus ve Ukraynalı ombudsmanlar, esaretten 40 Rus ve 40 Ukraynalının dönüşünü kararlaştırdı. Lubinets, Moskalkova’ya gönderilecek Rus mahkumların yakınları için mektuplar verdi. Rus ombudsman ayrıca, Lubinets’ten Rusya’daki akrabalarını ziyaret eden Ukrayna vatandaşlarına yardımcı olmalarını talep etti.
Perşembe günü Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy, Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda ile Lviv’de düzenlediği basın toplantısında Batılı ülkelerin Ukrayna’ya tedarik edecekleri tanklar konusunda “cömert olmaları gerektiğini” belirtti. Duda, Alman yapımı Leopard tanklarından oluşan bir bölüğü Ukrayna’ya sunacaklarını ifade etti. Ancak Almanya, elindeki Leopard 2 tanklarını göndermek için diğer ülkelerden henüz herhangi bir talep almadığını açıkladı. Bundestag Sözcüsü Steffen Hebestreit, durumun değişmesi halinde Berlin’in bu konuyu ele alacağını söyledi. Aynı zamanda Bundestag Savunma Komisyonu Başkanı Marie-Agnes Strack-Zimmermann, Ukrayna askerlerinin Leopard 2 tanklarını kullanmak üzere eğitilmeleri çağrısında bulundu.
Bunun yanında Financial Times’ın Britanya Başbakanı Rishi Sunak’ın sözcüsüne dayandırdığı haberine göre Londra, ilk kez Ukrayna’ya tank tedarik etmeyi planladığını doğruladı. Sözcü, Sunak’ın Savunma Bakanı Ben Wallace’a önümüzdeki haftalarda “tank tedariki de dahil olmak üzere Ukrayna’ya desteği hızlandırmak için ortaklarla çalışma” talimatı verdiğini dile getirdi.
Lviv’de Zelenskiy ile Duda’ya Litvanya Cumhurbaşkanı Gitanas Nauseda da katıldı. Nauseda, Vilnius’un Kiev’e hava savunma sistemleri ve uçaksavar teçhizatı teslim edeceğini bildirdi.
Ve… Kiev yönetimi, Rus animasyonu Çeburaşka’nın ana karakterini “işgalci” olarak sıfatlandırdı; Ukrayna medyasına göre Kiev’deki okullarda Çeburaşka’nın üzeri çizili posterler asıldı.
Artemovsk Rusya için neden önemli?
Sergey Mirkin — Vzglyad.ru
12 Ocak 2023
Bazen küçük kentler, büyük güçlerin tarihinde önemli roller oynar. Çarpıcı örneklerden biri Taganrog. Ve bugün Donbass ve Rusya’nın kaderi büyük ölçüde ondan çok da uzak olmayan kentte — eski adı Bahmut olan Artemovsk’ta — verilen savaşın sonuçlarına bağlı olacak.
Bahmut, 16. yüzyılda bir kontrol noktası [sınır tahkimatı] olarak ortaya çıktı ve ardından yerleşim yeri haline geldi, Don Kozakları burada görev yaptı. Daha sonra bu tahkimat kale statüsü aldı ve Bahmut bölgesinin merkezine taşındı. Slobojanlar buranın etrafında tuz çıkarıp pişirdi. 18. yüzyılın başında Don ve Sloboda Kozakları arasında savaş çıktı. Hem onlar hem de diğerleri tuz madenlerini kapmak istiyordu. Bulavin ayaklanmasının nedenlerinden biri de buydu. Daha sonra tuzun çıkarılması ve pişirilmesi hükümet yetkilileri tarafından denetlenmeye başladı. Ancak bunun işe yaramadığı görülecekti. Tuz madenlerinin kendi haline bırakılmasına karar verildi.
Bahmut’ta görev yapan iki adam, sanayileşmiş Donbass’ın büyük büyükbabaları olarak nitelenebilir. Onların çabaları sayesinde bölgedeki kömür yatakları sadece aranmakla kalmadı, pratik amaçlarla da kullanılmaya başlandı. Birinin adı Semyon Çirkov’du; yüzbaşı rütbesindeydi ve Bahmut kalesinde konuşlanmış bir taburu komuta ediyordu. İkincisinin adı Nikita Vepreyskiy; landrattı, yani kenti yöneten soylular cemiyetinin mensubuydu. Çirkov askeri gücü, Vepreyskiy sivil idareyi eline aldı.
Yüzbaşı ve landrat iş ortaklarıydı. 1719’da Bahmut’taki tuz madenlerini devraldılar. Bu, hazineye belirli bir miktar ödemeleri gerektiği ve yukarıdan kazandıklarının halihazırda mültezimlere ait olduğu anlamına geliyordu. Tuz o zamanlar kârlı bir işti elbette ama ortakların iki büyük sorunu vardı. Birincisi işgücü, ikincisi yakıt. İlk sorunu devletin yardımıyla çözdüler. Hükümet, Çuguyev Kozaklarının komutanına tuz madenlerine yılda 300 kadar işçi göndermesini emretti. Banliyö alaylarının ustabaşılarının 415 işçi sağlaması gerekiyordu. Fakat yakıt vergisini çiftçiler kendileri düşünmek zorundaydı. Yakıt kıtlığı sadece Bahmut bölgesinin değil, tüm Rusya’nın sorunuydu. Metaller, özellikle dökme demir, odun kömürü üzerinde eritiliyordu. Bahmut civarındaki tüm ağaçlar kesildiği için odunların uzaktan getirilmesi gerekiyordu. Ayrıca kaledeki demirhaneler için de odun kömürü gerekliydi. Bu da tuzun maliyetinin artmasına neden oldu. Böylelikle ortaklar zarar etmiş oldu. Çözümü kömür kullanmak olabilirdi. Avrupa’da endüstriyel amaçlar için kullanıldığı gerçeği, Rusya’daki aydınlar tarafından biliniyordu. 1719’da Büyük Peter’in, “Berg İmtiyazı” yasası kapsamında maden, cevher ve mineral aramaya izin veren kararnamesi çıkarıldı. Bunları bulanlara ödül verildi ve ayrıca açık arazi işleme hakkı da kazandılar. Genel kabul gören anlatıma göre bu kraliyet kararnamesi, Çirkov ve Vepreyskiy’in kömür çıkarma konusunda edindiği başarıydı.
Bahmut kalesinin etrafındaki bazı kömür yataklarının uzun süredir biliniyor olduğu ihtimal dahilinde olsa da öyleydi. Ve belki de Don ve Sloboda Kozakları, bunu 1721’de Bahmut’a 25 mil uzaklıktaki Skelevataya Vadisinde Çirkov ve Vepreyskiy tarafından yapılan keşif turu sonucunda, yatakların resmi olarak ilk keşfinden yirmi yıl önce tuz üretimi sürecinde kullanmışlardı. Buraya bir şerh koymak gerek: Ortakların ticari çıkarları doğrultusunda hareket etmeleri ve muhtemelen kömürü nerede arayacaklarını biliyor olmaları yaptıkları şeyin önemini azaltmıyor. 18. yüzyılın ilk çeyreğiydi, Bahmut bir sınır kalesiydi, 25 mil boyunca bozkırın derinliklerine inmek başarıydı, zira yol boyunca bir göçebe müfrezesi veya bir soyguncu çetesiyle karşılaşılabilirdi.
Dolayısıyla Semyon Çirkov ve Nikita Vepreyskiy’in çabaları, Rus tarihi için büyük önem taşıyan, Donbass’ın sanayi beşiğine dönüştürülmesinin temelini attı. Bu yavaş bir süreçti. Örneğin bölgede bir metalurji tesisi inşa edilmesi gerektiği fikri 1795 gibi erken bir tarihte ortaya çıktı ve anca 24 Nisan 1871’de, “Novorossiysk Kömür, Demir ve Demiryolu Üretimi Topluluğu” [şimdiki Donetsk Metalurji Fabrikası] alanında ilk maden eritme ocağı inşa edildiğinde hayata geçti.
Bahmut’a Donbass’ın ilk başkenti denilebilir, ne de olsa, Donetsk [ilk adı Yuzovka] ve Gorlovka ortaya çıkıp endüstriyel açıdan gelişmeye başlarken Yekaterinoslav vilayetinin bir parçası olarak ilçe statüsüne sahip olan oydu. Bahmut evvelinde ilçe statüsündeyken modern Lisiçansk bölgesinde kömür madenciliği başlamıştı. Bahmut’ta da sanayi gelişti. Nitekim 1900 yılında 1078 kişinin yaşadığı yerleşimde 76 küçük sanayi işletmesi ve 874 kişinin çalıştığı dört tuz ocağı faaliyet gösteriyordu. 1924’te kentin adı, partideki lakabı Artem olan Donetsk-Krivoy Rog Cumhuriyeti yöneticisi Fyodor Sergeyev’in onuruna değiştirildi.
Büyük Anayurt Savaşından sonra kent, Donbass’ın tamamı gibi harabelerin içinden yeniden dirildi. Eski işletmeleri restore etti, yenilerini açtı. 1954 yılında E. I. Kviring’in adını taşıyan demir dışı metalürji tesisi faaliyete geçti. Bununla beraber kentin ve kısmen bir bütün olarak Donbass’ın alamet-i farikası başkaydı. Bu, şarap mahzenleri eski alçıdan olma Artemovsk köpüklü şarap fabrikasıydı. Donetsk, Gorlovka, Mariupol sakinleri diğer kentlerdeki akraba ve dostlarına hediye olarak Artemovsk şampanyası götürüyordu. 2000’lerde kırmızı sekin ihraç edileninin en lüksü olduğunu hatırlıyorum. Fabrikanın en iyi ürünlerinden biri olarak kabul görüyordu.
Artemovsk, bölgenin kaderindeki tarihsel rolü nedeniyle Donbass sakinleri için nispeten muazzez bir anlam taşıyor. Donetsk Halk Cumhuriyeti’nin ve dolayısıyla Rusya’nın burası olmadan var olacağını tahayyül etmek imkansız. Görünüşe göre Artemovsk’un tarihinin en harika sayfası, Rus ordusunun kenti Ukrayna Silahlı Kuvvetlerinden kurtardığı bugün yazılıyor. Ve sahiden, Maydan Ukraynasının kentten defedilmesinin de tarihsel neticeleri olacağı varsayılabilir.
Soledar’ın kurtuluşu Donbass’ta domino etkisi yaratacak
Alyona Zadorojnaya — Vzglyad.ru
11 Ocak 2023
Rusya, Soledar’da kontrolü ele geçirdi. Özel güvenlik şirketi “Vagner”in kurucusu Yevgeniy Prigojin’e göre, savaşın sürdüğü kentin merkezinde bir kazan oluştu. Soledar’da Ukrayna Silahlı Kuvvetlerinin savunmasını baypas etmek, taarruz için Rus birliklerinin toparlanması ve gelecekte tüm Donetsk Halk Cumhuriyeti topraklarının kurtarılması için yeni fırsatlar sunuyor. Zaferi pekiştirmek için Rus ordusunun sonraki adımları ne olabilir?
Lugansk Halk Cumhuriyeti’nin eski Moskova Büyükelçisi Rodion Miroşnik, çarşamba günü TASS’a verdiği demeçte, “Ukrayna Silahlı Kuvvetleri, Donetsk Halk Cumhuriyeti’nin kuzeydoğusundaki Soledar kentinde verilen savaşlarda yaklaşık 25 bin adamını kaybetti, bu kayıplar telafi edilemez” dedi. Ona göre, “Ukrayna, siyasi çıkarlar için Soledar’ı savunarak gerçek dışı, korkunç bir bedel ödedi.”
Zaporojye’deki “Rusya ile Birlikteyiz” hareketinin lideri Vladimir Rogov, TASS’a yaptığı açıklamada “Zaporojye oblastındaki mevzilerde bulunan Ukrayna Silahlı Kuvvetleri birliklerinin morali, Soledar’dan gelen haberler ve özellikle yaklaşık yüz Ukrayna askerinin kuşatılması nedeniyle düşüyor” ifadelerini kullandı. Politikacı şunları kaydetti: “Soledar’ın Ukrayna birlikleri tarafından kaybedilmesinin ardından, Vladimir Zelenskiy ve Ukrayna Devlet Başkanlığı İdaresi Başkanı Andrey Yermak tarafından yapılan basın açıklamalarının tonu bariz şekilde değişiyor.” Rogov, Ukrayna Silahlı Kuvvetleri askerlerine Soledar’dan çekilmenin ve [Ukrayna tarafının Bahmut adını verdiği] komşu Artemovsk’un muhtemel kaybının o kadar önemli olmadığının söyleneceğini ifade etti.
Aynı zamanda Zelenskiy’in danışmanı Aleksey Arestoviç, Ukrayna Silahlı Kuvvetlerinin bazı birliklerinin Soledar’daki mevzilerinden kaçtığını itiraf etti. Ona göre ayrı bir bölüğün konumunu terk etmesi, düşmanın boş pozisyonları kolaylıkla doldurabileceği bir durum yaratıyor.
Özel güvenlik şirketi kurucusu, iş insanı Yevgeniy Prigojin, çarşamba gecesi “Vagner” birliklerinin kazan oluşan Soledar kentinde kontrol sağladığını duyurdu. Prigojin’e göre hücuma doğrudan katılanlar sadece Vagnercilerdi.
Savunma Bakanlığı Sözcüsü Korgeneral İgor Konaşenkov, çarşamba günü yaptığı açıklamada, Rus birliklerinin Donetsk yönündeki başarılı taarruzuna dikkat çekti. Ona göre, Hava Kuvvetleri birlikleri Soledar’ı kuzey ve güneyden kordona aldı. Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov da özel harekâttaki "olumlu dinamiklere işaret etti.
Donetsk Halk Cumhuriyeti lideri Denis Puşilin, Soledar’ın tamamen kurtarılmasının Artemovsk [Bahmut] ve Seversk’in kurtarılması ihtimalini artırdığını ifade etti. Ona göre kentin ele geçirilmesi, sıkı tahkim edilmiş düşman grubunun yoğunlaştığı Slavyansk-Kramatorsk yığınına erişim sağlayacak. Puşilin, Rus Silahl Kuvvetlerinin Kramatorsk ve Slavyansk’a çıkışının Donetsk Halk Cumhuriyeti topraklarının tamamının kurtarılmasında bir dönüm noktası olacağına inanıyor.
Askeri Bilimler Akademisi’nden Aleksandr Bartoş, Rus birlikleri için ilerlemeyi sürdürmesine dönük fırsatların ancak Soledar’ın tamamen temizlenmesinden sonra olacağını belirtiyor. Bartoş, Vzglyad gazetesine verdiği demeçte “Artemovsk ve Kramatorsk, umut vaat eden güzergahlar. Ve stratejik başarılardan ancak buralar kurtarıldıktan sonra söz edebileceğiz” diyerek önlerinde “pek çok şiddetli ve kanlı savaşlar” olduğunu da sözlerine ekledi.
DHC Halk Konseyi milletvekili Vladislav Berdiçevskiy de Soledar’ın tamamen temizlenmediğine dikkat çekiyor. Berdiçevskiy, bu kentte “Mariupol’e benzer bir şeye şahit olacağımızı” düşünüyor.
Donetskli siyasetçi, “Ukrayna Silahlı Kuvvetlerinin geri kalan oluşumları, aktif biçimde bodrum katlarında ve sığınaklarda saklanacak. Muhtemelen bazıları teslim olacak. Bununla beraber çoğunun tahkimatlardan zorla çıkarılması gerekecek” tahmininde bulundu.
Askeri analist Mihail Onufriyenko’ya göre de Soledar’ın tuz madenlerinde, birkaç yüz metre derinlikte ve 200 kilometre uzunlukta, büyük olasılıkla direnmeye devam edecek Ukraynalı askerler olabilir. Tüm yeraltı tesislerinin temizlenmesi konusunda ilgili açıklamaların beklenmesini tavsiye eden Onufriyenko, “Soledar bölgesinin tamamında kontrolü ele geçirmek, Lisiçansk ve Severodonetsk’in düşüşünü takiben kırılamayan savunma zincirinin kırıldığı anlamına geliyor” dedi.
Soledar’ın kontrolünü ele geçirdikten sonra ortaya çıkacak taktik fırsatlara gelince; Bartoş’un belirttiği üzere her şeyden evvel Artemovsk’un kuşatılması kendini gösteriyor ve iç ve dış olmak üzere iki halkada, “orada bulunan Ukrayna Silahlı Kuvvetlerinin güçleri üzerindeki ablukayı kırmaya çalışacak” olası düşman kuvvetlerini engellemek gerekiyor.
Fakat bunun için Rusya’nın teçhizat ve kuvvetlerinin bir kısmını başka yönlerden nakletmesi ve hava saldırısı ve topçu çalışmalarını artırması gerekecek. Uzman, “Abluka, düşmanın yerel lojistiğini tümüyle yok edecek ve ek personel, silah ve erzak tedarikini engelleyecektir” diye açıkladı.
Berdiçevskiy, Ukrayna ordusunun Artemovsk’u terk etmeyeceğini ve kent kuşatılana kadar orayı elinde tutacağını tahmin ediyor. Bu hafta Zelenskiy, Ukrayna Silahlı Kuvvetlerinin takviye birliklerinin Artemovsk ve Soledar’a naklinin organize edildiğini bildirmişti. Berdiçevskiy, “Fakat bu bölgeleri tamamen kurtardıktan sonra Ukrayna Silahlı Kuvvetleri Slavyansk’a geri dönecek. Önlerindeki tüm kentlerin yok edileceğini dışlamıyorum. Ve bu şaşırtıcı değil, Donbass ve orada yaşayan insanlar onlara yabancı. Akıbetleri Ukrayna’nın umrunda değil” dedi.
Onufriyenko, Ukrayna Silahlı Kuvvetlerini Artemovsk’ta ablukaya almak için ön koşullar olduğunu hatırlıyor. Artemovsk’a giden yollar çoktan kesildi; çatışmalar kuzey ve güney banliyölerinin ötesine geçiyor, bu da “Çasov Yar’a giden yolun menzile girmesini mümkün kılacak.” Onufriyenko, “Silahlı Kuvvetlerin oradan tedarik edilmesi epey sorunlu hale gelecek ve Artemovsk’taki garnizon adına umutsuz bir duruma yol açacak” ifadelerini kullandı.
Muhataba göre, sonbaharda kaybedilen mevzileri geri kazanmak ve “düşmanı cephenin daha geniş bir bölümündeki yedeklerinden kalanları da harcamaya zorlamak” için şimdi tekrar batıya doğru hareket etmek mantıklı.
Onufriyenko; Soledar, Seversk, Artemovsk, Konstantinovka, Drujkovka, Kramatorsk ve Slavyansk’ın, Severskiy-Donets kıvrımından ve güneyden Toretsk’e kadar at nalı şeklinde kesintisiz bir tahkimat zinciri olduğunu söyledi. Onufriyenko’nun tahminine göre Soledar’ın ele geçirmesi domino etkisi yaratacak ve bundan sonra Artemovsk ve Seversk, “Kramatorsk ve Slavyansk’a kademeli bir çıkışla” kurtarılacak.
Soledar’da verilen savaşların geçen yılın ağustos ayından bu yana sürdüğünü de ekliyoruz. Kasım ayında Ukrayna ordusu ağır kayıplar verdi ve savunmaya geçerek taarruz harekâtlarına son verdi. Kelimenin tam anlamıyla kapı kapı uzun ve kanlı çatışmalar yaşandı. Aralık ayında Kiev, NATO silahlarına sahip yabancılar da dahil olmak üzere kente takviye gönderdi. Ancak bu yılın başında Ukrayna kuvvetleri, kentsel alanlardan büyük ölçüde çekilmeye başladı. Bölgesel İçişleri Bakanı Yardımcısı Vitaliy Kiselev, geçen hafta sonunda Ukrayna Silahlı Kuvvetlerinin Soledar’dan geri çekilme emri aldığını söyledi.